NEDİR KARGA TÜYÜ KURT BOYNU

                 NEDİR KARGA TÜYÜ KURT BOYNU

      Karga tüyü... Ah... Karga tüyü hafiftir, karanlıktır. Nispeten parlaktır. Kün ödün dikkat çeker, geceleriyse ruh gibidir, görülmez. Kurt boynu iridir, iri! Bükülmez... Karga tüyü, kurt boynu... Gecelerin asi, görünmez, kizlep, pinhan şahı, gündüzlerin fosforu... Karga tüyü, parlak ve ince; kurt boynu geniş. Negü iş? Zıtlıklar... Her yerde yok mu? Acunda, dirlikte, ilde, memlekette. Hayat, zıtlıklardan örülü bir zincir zırh gibidir. Desenleri birbirine zıt örgü yapar. Oluşturduğu mecmua ruhu can içinde tutar. Hayatın zıtlıkları ança ol. Ayakta ve kaosunun içinde dinamik tutar.   

Uygarlık'a Hangi Nokta-i Nazardan Yaklaşmak Gerekir?-I

                                 Uygarlık'a Hangi Nokta-i Nazardan Yaklaşmak Gerekir?-I

      Uygarlık... N'ola kim şu uygarlık? Uygarlık kelimesi Türkçe bir kelime olmakla beraber Uygurlara nispeten oluşturulmuş bir kelimedir. Arapçadaki medeniyyet, İngilizcedeki civilization kelimesinin Türkçedeki karşılığı olarak lanse edilir. Verilmiş olan üç tanımdan ikisi geldiği anlamsal kök bakımından benzerdir. Medeniyyet kelimesinin kökünün medine, uygarlık kelimesinin kökünün uygar ya da daha arka plansal olarak Uygur, Uygur olan olduğu göz önüne alınırsa iki kelimenin de yerleşiklik çağrışımı olarak tezahür ettiği fark edilebilir. Ancak civilization kelimesinin daha farklı bir arka plandan gelmekte olduğu kelime irdelendiğinde fark edilebilir. Kelimenin civil kökünden geldiği tahmin edilebilecektir. Civil kelimesinin anlamı felsefi bir gözle irdelendiği vakit ortaya çok daha farklı bir tanım çıkacaktır. Oxford dictionaries'de kelime "Relating to ordinary citizens and their concerns, as distinct from military or ecclesiastical matters", Merriam-Webmaster'da, "relating to citizens, relating to, or involving the general public, their activities, needs, or ways, or civic affairs as distinguished from special (as military or religious) affairs" şeklinde tanımlanmıştır. Oxford Dictionaries'de kelimenin köken itibarı ile orta dönem İngilizcesinin son zamanlarına tarihlendiği ve İngilizceye eski Fransızca aracılığı ile Latince civis kelimesi zemininde girdiği belirtilmiştir ki civis kelimesinin anlamı da vatandaş, yurttaş anlamına gelen citizen kelimesi olarak gösterilmiştir. Yukarıda verilen tanımlar civil kelimesinin sıfat hali ile ilgilidir. Tüm bu çizilen portrede kelime civis, civil, civilization şeklinde gelişmiş gibi gözükmektedir. İsim hali civis olan kelime isimden sıfat yapma eki almış ve civil haline gelmiştir. Askeri ve dini alakadan uzak, sıradan halkla ilgili, halkla alakalı; kamu ve kamunun ihtiyaçları, davranış tarzı ile alakalı gibi anlamlara geldiği fark edilen civil kelimesinin tanımı ile ilgili anahtar kelimelerin "kamu", "halk" ve "vatandaş" kelimeleri olması gerekmektedir. Civil kelimesine gelen -zation ekinin fiil soylu isimler yapan bir ek olduğu göz önüne alındığında - analyzation (analiz etme), laicization (laikleştirme), iodization (iyotlama) gibi kelimeler bu söylenilenin örnek ve delilleri niteliğindedir- civilization kelimesi vatandaşlaştırma, vatandaş haline getirme, halk etme, kamu haline getirme gibi anlamları çağırıştırsa gerektir. Kelimenin gelmiş olduğu belirtilen kök olan civis'in vatandaş, yurttaş-citizen demek olması ise civilization-medeniyet tanımını vatandaş olma, bir vatanın üyesi olarak coordine bir şekilde davrana bilme kabiliyetine haiz hale gelmiş toplum anlamına çekecektir. E. B. Taylor'un medeniyeti devlet kisvesine bürünmüş toplumlara yakıştırmasının arkasındaki sebep işte civilization kelimesinin zemininde inşaa olduğu vatandaş ve yurttaş kavramlarından dolayıdır. Bir devletin olmaması halinde ne vatan-yurt ne de vatandaş-yurttaş kavramları anlam kazanabilir. Dolayısıyla civilization kelimesi sadece basit bir şehirliliği ifade etmekten ziyade yurttaş olabilme, bir toplum olarak hareket edebilmek merkezinde algılanmalıdır. Toplumun münferid unsurları olan "kişi"lerin birbiri ile bağı koptuğunda toplum çözülecek ve toplum çözüldüğü vakit medeniyet çözülecek, dağılacaktır. Tylor'ın tanımında geçen "bir toplumun üyesi olan insan tarafından elde edilmiş alışkanlık, kabiliyet, hukuk, ahlak, sanat, inanç ve bilişi kapsar" kısmı ve Toynbee'nin "Bütün sosyal, siyasî, iktisâdî faaliyetler ve mânevî unsurların tek bir sosyal bütün içinde koordine edilmiş olma durumu" şeklindeki medeniyet tanımında sürekli "toplum" kavramının gözükmesi toplumun medeniyet için bir zemin taşı konumunda olduğunun en açık ispatıdır (mezkûr tanımlar için bkz. George W. Stocking Jr., “Matthew Arnold, “E. B. Taylor, and The Uses of Invention”, American Anthropologist, C. LXV, August 1963, s. 783; İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, İstanbul 2010, s. 22). 

      Osmanlı ve doğu algısındaki medeniyetten de söz açmak uygarlık kelimesine nereden bakacağımız konusunda belirleyici olmalıdır. Bir sonraki yazımızda Osmanlı ve doğu algısında medeniyet-uygarlık kavramını kaleme almaya çalışacağız.